معماری پارامتریک و تاثیر آن در روند آموزش طراحی معماری

پری ناز جمشیدی–*۱ یوسف هوشمند پور–۲ اعظم مسعودی گوگانی

کارشناسی معماری– باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان،واحد خلخال–دانشگاه آزاد اسلامی واحد خلخال

مربی گروه معماری– عضو هیئت علمی ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خلخال،ایران

چکیده

آموزش معماری در گذشته به صورت سنتی و دستی صورت می گرفت ، و امروزه کامپیوتر و برنامه های تخصصی برای رشته معماری روش های جدیدی را در آموزش معماری ایجاد نموده است . در حال حاضر مکتب طراحی پارامتریک در تمامی مقیاسها ازمعماری تا طراحی داخلی و طراحی شهری و مباحث سازه ای به چشم می خورد، و هر چقدر پروژه بزرگتر باشد توانایی ممتاز این مکتب برای به وضوح بیان کردن پیچیدگی برنامه آن مسلم تر و مشخص تر خواهد شد . معماری پارامتریک باعث القاء یک جنبش جمعی جدید شده است ، از طرفی در مقابل این پیشرفت و توسعه منجر به ایجاد مسائل جدیدی در عرصه طراحی و اجراء گشته است . وسازه های ساختمانی به شدت تحت تاثیر این طراحی قرار گرفته اند و آن را وارد فاز جدیدی از تقسیم سازه ای نموده است. در این مفاله به بررسی معماری پارامتریک و تاثیری که این نوع از معماری به روند آموزش طراحی در معماری معاصر می گذارد خواهیم پرداخت.و هدف از این مقاله نگاهی به تاثیرات مثبت رایانه در طراحی ها و آموزش آن به مهندسین امروزی است . روش تحقیق به صورت توصیفی بوده و بنا به مطالعات انجام شده به این مطلب دست یافته ایم که با معماری پارامتریک می توان بسیاری از نیاز های طراحی به خصوص از لحاظ هندسی و سهولت در تغییراتی که ممکن است در پروژه ایجاد نماییم ، را به امکان رساند . و آموزش معماری پارامتریک می تواند گامی بزرگ در جهت یادگیری دانشجویان باشد و به ارائه بهتر ایده های مهندسین کمک شایان توجهی را نماید.

واژه های کلیدی: پارامتریک،آموزش معماری ،معماری هزاره سوم

-۱ مقدمه

امروزه در بسیاری از مراکز دانشگاهی دنیا ، برای استفاده (IT) انتقال علم و دانش از پدیده فناوری اطلاعات می شود. این علم و دانش نامحدود که هر لحظه به مقدار آن افزوده می شود، با سرعتی شتابان از طریق “فناوری اطلاعات” به هر نقطه این کره خاکی منتقل شده و تأثیر خود را بر محیط های آموزشی ، کاری و زندگی روزمره افزایش می دهد. اکنون استفاده از “فناوری اطلاعات” به عنوان اصلی ترین ابزار طراحی در تمام آموزش های علوم و فنون جایگاه خود را پیدا کرده است. در آموزش مهندسی معماری نیز این سوال مطرح می باشد که آی ا “استفاده از کامپیوتر باعث رکود خلاقیت اندیشه و تفکر که در نهایت به ایده و خلق یک بنا خاتمه می یابد، نمی شود؟” این سوال در زمان های گذشته نیز برای حضو ر ابزارهای نوین آن روزگار نیز مطرح شد و سپس با گذشت زمان و فروکش کردن جدال های موافقان و مخالفان، آن ابزار نیز تبدیل به عضوی از وسایل قبلی رشته معماری شد . این وسائل با توجه به خاصیت عملکردی خود جایگاه های مشخصی در روند طراحی و یا اجرا در رشته مهندسی معماری داشته اند(محمودی و تقی زاده،ص.(۱۵۷ در روند طراحی پارامتریک اجتناب کردن از اصول هندسی انعطاف ناپذیر مثل مربع ها و مثلث ها و دوایر و اجتناب از تکرار اجزاء مورد توجه قرار گرفته است. و تمام اشکال به گونه ای در نظر گرفته می شود.که بسیار نرم و انعطاف پذیر هستند. زیبای شناسی سازه ای یا بیان بصری سازه دیدگاهی است که در معماری معاصر به دنبال پیشرفتهای استراکچر و مطرح شدن علوم سازه ای را بعنوان یک علم مجزا و دستیابی به سیستمهای ساختمانی مدرن با قدرت زیاد و امکانات ویژه در غرب مطرح شده است.با نمایاندن و مسلط نمودن سازه در طراحی پارامتریک و عجین شدن آن بعنوان جزیی لاینفک ازعنصر معماری و نه بعنوان یک عنصر غالب در معماری و آمیختن زیبایی با آن می کوشند بوسیله سازه به بیان معمارانه دست یابند.بدین ترتیب ساختمان تحت تاثیرتوامان زیبایی شناسی سازه وطراحی به صورت پارامتریک قرار میگیرد. وبر اساس مطالعات کتابخانه ای انجام شده به این امر خواهیم رسید که آموزش معماری پارامتریک در دانشگاه ها برای دانشجویان می تواند فضایی برای پیشرفت بیشتر آن ها در زمینه های مختلف همچون طراحی ، محاسبات سازه ای و… باشد .

-۲ آموزش:

بدیهی است که صرف پیمایش در آرا و عقاید و تجربیات تاریخی و معاصر نمی تواند جوابگوی ذهن کنجکاو و جست و جوگر شاگرد بود . شاگرد معماری که اکنون مرحله تمرین های انتزاعی و مجرد را پشت سر گذاشته و می خواهد طراحی معماری را به شکلی ملموس و واقعی تجربه کند نیازمند مجهز شدن به دانش های اصلی و جانبی معماری است و مدرسه باید حجم متناسبی از دانش های فلسفی ، جامعه شناسی ، هنری ، فنی و… را در اختیار او قرار می دهد . در این منزل باید فرصت تجربه و آشنایی با سبک ها و شیوه های گوناگون معماری برای شاگرد فراهم باشد و استاد و مدرسه نباید تفکر و اندیشه خاصی را بر او تحمیل نمایند(حجت،۱۳۸۲،ص.(۶۷

-۱-۲ آموزش معماری

آموزش معماری آنگاه امکان می یابد که تعریفی کامل و شامل و معلوم و مقبول از »معماری« وجود داشته باشد که بتوان آن را آموزش داد .آموزش سنتی معماری و نیز آموزش در مکتب هایی چون “بوزار” و “باهاوس” نمونه هایی از آموزش معماری هستند که هر یک تعریفی جامع و مانع از معماری را مد نظر داشته و با تمام توان به آموزش آن می پرداخته اند . هر چند میان آموزش سنتی و آکادمیک(بوزار–باهاوس) تفاوت های ریشه ای وجود دارد ، ولی داشتن تعریفی روشن از معماری ، ویژگی و نقطه اشتراک آموزش در این دستگاه ها می باشد(حجت،۱۳۸۲،ص.(۶۴

-۲-۲ آموزش سنتی

در نظر متفکران اسلامی و ایرانی ، از جمله شیخ اشراق ، دریافت عقلی دریافتی یک بعدی و محدود است ، که اگر چه برای تعلیم و استدلال به افراد تحت تعلیم مفید است ، اما فکر را محدود می کند و نمی تواند آدمی را به حقایق عینی برساند . به نظر متفکران اسلامی تفکرات یک بعدی جهانی یک بعدی می سازند ، در حالی که به نظر آنها عالم هستی ابعاد مختلف دارد ، و تعداد آن به عدد نفوس خلایق است . در تفکر یک بعدی چون دایره ی دیذها مشخص و محدود می شود و جریان افکار خلایق در یک نظام یک بعدی به خط مستقیم قرار می گیرد ، یک نظام تعدیل شده برای جوامع به وجود می آورد ، و نظام فرهنگی و ادبی و فکری را برای مدتی نامحدود ثابت و یکنواخت نگه می دارد.در شیوه ی آموزش سنتی ، آموزش یک ارتباط غیر انفرادی ، کیفی و معنوی است . معلم در این آموزش نقش مراد ، استاد و راهنما را بازی می کند . او نه تنها به سرنوشت شاگردش در زمانی که به استقلال هنری رسید می اندیشد ، بلکه سرنوشت آن هنر(ابزار)نیز مورد نظر است . بنابراین استاد، بناچار نیاز به ارتباط درونی بیشتری با شاگرد خود دارد ،تا او را از جهات مختلف تعلیم دهد(آزادی ور،۱۳۷۹،ص.(۴۰

آموزش هنر و فرهنگ در سنت اسلامی یک امر تعلیماتی صرف نبوده است که هنرجویی پس از طی مراحل مختلف یادگیری صوری بر آن اشراف یابد و خود بلافاصله دست به تولید بزند . این امر تنها در حضور استاد و در کارگاه ، و پس از طی مراحل گوناگون ، چنان که در حلقه ی عرفا رایج بود ، و به شیوهیی سینه به سینه میسر می شد . این ارتباط ارگانیک به قول تیتوس بورکهارت»هرگاه در تلاش برای دستیابی به کمال باشد ، که در کلام پیغمبر(ص) آمده است : کتب االله احساناً علی کلی شیء ، به تعالیم معنوی نزدیک می شود(آزادی ور،۱۳۷۹،ص.(۵۲

-۳-۲ آموزش ایدئولوژیک

این شیوه آموزش هنگامی کارایی دارد که اولا اصولی تعریف شده و تعین وجود داشته باشد و ثانیا این اصول مورد توافق و قبول جامعه باشد . واژگونی آموزش و معماری فاشیستی آلمان و ایتالیا و ناکامرانی آموزش سوسیالیستی در بلوک شرق نمونه هایی از عاقبت تحمیل عقاید سیاسی بر آموزش معماری است . همچنین ، دوام چند ده ساله و سپس به سرآمدن روزگار نهضت معماری مدرن در غرب فرایندی بود که به ظهور و افول “مدرسه باهاوس” به عنوان پایگاه و نماد آموزش معماری در مکتب مدرن انجامید . به بن بست رسیدن آموزش معماری در مکتب مدرن ، نشانی از فروپاشی این نهضت در غرب و آغاز دورانی دیگر –دوران پست مدرن – بود . تداوم آموزش این شیوه در پاره ای از مدارس معماری ایران و چسبندگی به نهضتی که در زادگاهش از سکه افتاده است ، مسئله ای است که بازنگری و تجدید نظر در بنیان های آموزش معماری امروز ایران – که زاده روزگار کامرانی نهضت مدرن است – را ضروری می بخشد . آموزش ایدئولوژیک معماری ، معمار و شاگرد معماری را – با یا بدون اعتقاد – در خدمت مکتب می خواهد و این با روح کثرت گرایی دنیای امروز سازگاری ندارد . روزگاری که به تعبیر نیچه در آن »همه چیز نادرست است ، هرچیز مجاز است)«حجت،۱۳۸۱،ص.(۵۴

-۳ آموزش معماری در ایران

آموزش های سنتی در معماری ایران غالبا با مفاهیم انسانی و گاه عرفانی نیز آمیخته بوده و از اصول و چارچوب های محتوایی و عملکردی خاص خود بهره برده است چنانکه در نزد آحاد مردم شناخته شده و مورد حمایت کارگاه های تولیدی مصالح بومی منطقه قرار گرفته است . این خود کفایی و اتکاء به فرآورده های فرهنگی ، اقلیمی و اقتصادی باعث شده تا در طی قرن های متمادی فضاها بدیع و شگرف در معماری ایران در مقاطع مختلف تاریخی پدید آید . از جمله این اصول و قواعد که مرحوم پیرنیا درک و مدون گردیده می توان به مردم واری ، پیمون داشتن ، بوم آورد بودن ، درون گرایی ، نیارش و پرهیز از بیهودگی اشاره کرد . با وجود اصالت و یکپارچگی این اصول در معماری سنتی ایران ، امروز نقش چندانی در آموزش های علمی و عملی معماری معاصر ایران نداشته و معمولا به صورت پژوهشی ، مرمتی و یا به شکل نمادین تنها در خدمت فضاهای مذهبی یا توریستی قرار گرفته است . در حالی که براساس گفته وارگاس تاکید بر دانش سنتی و بومی عامل مهمی در ثبات میراث فرهنگی مردم و تضمین کننده تداوم هویت ملی یک جامعه است . از آنجا که جهان بینی نهفته در مفاهیم معماری سنتی ایران با معماری مدرن از اساس متفاوت است ، تلاش هایی که در دهه های اخیر برای مدرن سازی معماری سنتی انجام پذیرفته موجب پدید آمدن نوعی معماری با فرمی بدون هویت و فانتزی شده است . چنبن جد و جهدی نیز برای تلفیق معماری مدرن با مفاهیم معماری سنتی انجام شده که با هزینه های گزاف و مصرف انرژی فراوانی همراه بوده است .

در ایران آموزش کلیه رشته ها ، به ویژه معماری بیشتر جنبه آموزشی دارد تا پژوهشی و از این رو درک و استنباط مفاهیم عملکردی و ابداع روش هایی منطبق با محیط و اقلیم و ارزش های فرهنگی جایگاه مناسبی ندارد . اگرچه در سال های اخیر تلاش هایی برای بررسی و به کار بردن دانش سنتی و ایجاد معماری پایدار در ایران انجام پذیرفته است ولی این گرایش ها غالبا شخصی ، سلیقه ای ، متکی به الگو های غربی و فاقد حمایت های اجتماعی بوده است . در کنار این ، دروس محیطی که در سال های اخیر به برنامه آموزشی دانشجویان اضافه شده فاقد زمینه های اجرایی و نیازهای اجتماعی کافی در سطح جامعه بوده و هم پای بسیاری از دروس نظری تاثیرگذار نیست(حسینی و شمیرانی و مدی،۱۳۸۷،ص.(۲۱۶

-۴ سیر تحول ابزار آموزشی در معماری

معماری که که از دو مقوله هنر و دانش پدید آمده و تعلیم آن در ایران از ابتدا به صورت سنتی و تجربی (استادی و شاگردی) بوده است ، از سال ۱۳۱۷ با ورود اولین دانشجویان این رشته در دانشگاه تهران بخش آکادمی خود را نیز آغاز کرد . اولین گروه مدرسان آنها یا دوران تحصیلات عالیه خود را در کشورهای غربی گذرانده و یا حتی افرادی از ملیت های آن کشور ها بودند ، که برای تدریس به ایران آمده و آموزش چندین دوره دوره از دانشجویان را بر عهده گرفتند . با عنایت به اهمیت هر دو مقوله دانش و هنر که دو بال پرواز برای جهش رشته معماری محسوب می شدند و در عین حال دیدگاه ها و روش های متفاوت برای دو بخش که می توانست در تدریس و در آموزش تاثیر بسزائی بگذارد ، خط مشی تدریس معماری به وجود آمد. لذا دیدگاه معمارانه فارغ التحصیلان دوره های اولیه تلفیقی از اندیشه های اساتید و تفکر و تجربیات شخصی و محیطی خود بود که هنر و دانش جدیدی بوجود آورد . از بعد اندیشه ، هویت و هنر نه غربی و نه اصالت ایرانی داشت ، ولیکن در قسمت فنی و تکنولوژی می توان گفت که دانش غرب را با تجربه خوب ایرانی تلفیق کرده بود . لذا در مجموعه با چالش بزرگ بی هویتی و عدم کمال تکنولوژی روبرو شد ، همزمان و در کنار این فارغ التحصیلان دانشگاهی ، معماران سنتی با هویت و هنر غنی و تجربیات فنی خود در حال خلق بناهای خاص خویش به کمک دستیارانشان بودند و این فاصله شفاف بین دو گروه روز بروز بیشتر شد تا جائی که حاکمان و مالکان نیز برای آن دو گروه تقسیم کاری بوجود آورند به طوری که باتوجه به نوع کاربری ساختمان های خود ، معماران را انتخاب می کردند .

جدول-۴ نمونه ساختمان های طراحی شده توسط معماران سنتی و مهندسان معمار (منبع:نگارنده).

امروزه استفاده از “فناوری اطلاعات” به عنوان اصلی ترین ابزار طراحی در تمام آموزش های علوم و فنون جایگاه خود را پیدا کرده است . در آموزش مهندسی معماری این سوال مطرح است که آیا ” استفاده از کامپیوتر باعث رکورد خلاقیت اندیشه و تفکر که در نهایت به ایده و خلق یک بنا خاتمه می یابد ، نمی شود؟” این سوال در زمان های گذشته نیز برای حضور ابزارهای نوین آن روزگار نیز مطرح شد و سپس با گذشت زمان و فروکش کردن جدال های موافقان و مخالفان ، آن ابزار نیز تبدیل به عضوی از وسایل قبلی رشته معماری شد . این وسائل با توجه به خاصیت عمل کردی خود جایگاه مشخصی در روند طراحی و یا اجرا در رشته مهندسی معماری داشته اند ، برای مثال در بخش ترسیم می توان از کاغذهای کاهی ، پوستی ، کالک ، میلیمتری و نیز قلم ها و مدادهای زغالی ، گرافوس ، راپید ، روان نویس و همچنین خط کش محاسب ، اشل ، شابلن ، ماشین حساب ، گونیا و پرگار نام برد . باید پذیرفت که سرعت داده های کامپیوتر سریع تر از سرعت آموزش معماری شده است و با نگاهی به متون دروس در دوره های ابتدائی و متوسطه ایران می توان گفت که برای تمام علوم و فنون دانشگاهی آموزش هائی داده می شود ولی متاسفانه مباحثی که مربوط به آشنایی با معماری باشد بسیار کم و ناچیز است . با شروع استفاده از کامپیوتر چالش ها شروع می شود ولی دیگر دوران کاغذ پوستی ،راپید و … نیست ، بلکه عصر “فناوری اطلاعات” است و روند شتابان رشد و حضور آن را نباید نادیده گرفت(محمودی و تقی زاده، ،ص.(۱۵۹

-۵ بررسی نقش فناوری اطلاعات در فرآیند طراحی معماری

امروزه این موضوع که نقطه شروع طراحی معماری ، ارزیابی خواسته های کارفرما و پس از آن کشف ایده ها برای پاسخ دهی به این نیاز ها از راه کاربرد هوش ، تجربه و خلاقیت است ، کاملا پذیرفته شده است . ابزار اختیار شده برای این فعالیت ها باید امکان ابراز ایده ها و رشد و توسعه آنها را برای طراح فراهم سازد .

موضوع مهم در طراحی معماری توانایی ایجاد طرح های اولیه جدید و سریع با هدف رشد ارتقای فرایند طراحی می باشد است . برتول( Bertol،۹۵،(۱۰۰-۱۹۹۷ معتقد است که طراحی به کمک کامپیوتر به دلیل به کار گیری اندک آن در فرآیند طراحی نام نامناسبی است که بر آن گذاشته اند . اشنایدر(Croser،۵۴،(۵۴-۲۰۰۲ به این نکته اشاره دارد که ابزار اتوکد بیشتر برای ارائه ترسیمات دقیق و دارای جزئیات برای ساخت به کار می روند ، تا ایجاد طرح های اولیه . بنابر این نمی توان اتوکد را ابزاری نامناسب برای پاسخ ذهی به نیاز های طرح های اولیه به شمار آورد . در واقع بسیاری از طراحان به طور معمول نقشه های دستی خود را با استفاده از اسکن طرح های اولیه و باز کردن فایل ها در برنامه های نقاشی و با تصویر سازی کامپیوتری در محلی که بتوان از مزایای تغییرات سریع در نقشه ها استفاده کرد ، به اسکیس های کامپیوتری تبدیل می کنند .

مدل های سه بعدی کامپیوتری می توانند اشکال گوناگونی داشته باشند ، مانند مدل های توپر ، شبکه ای و یا مدل های سطحی (صفحه ای) . چنین تکنیک های متفاوتی مانند فناوری اطلاعات و اتوکد که در سال های اخیر گسترش زیادی یافته اند ، دائما در حال رشد و توسعه هستند . هر اندازه که قدرت و توانایی فناوری اطلاعات بیشتر و بهتر شود ، تکنیک های تواناتر و بهتری نیز برای ایجاد مدل های سه بعدی معماری فراهم می شود . مدل های توپر کامپیوتری دستوری است که حرکت اشیا سه بعدی روی صفحه کامپیوتر را تسریع می نماید . به جای ایجاد ابزارهایی که فرایند طراحی را هدایت کنند ، فرایند طراحی تغییر می کند تا قابلیت های فناوری اطلاعات را مناسب سازد(پوپر،.(۱۳۸۳ روشی که کامپیوتر برای ایجاد مدل های سه بعدی استفاده می کند، بسیارشبیه روش های دستی ایجاد چنین مدل هایی با اندازه گیری های دقیق و ترسیم پرسپکتیو است ، با این تفاوت که مدل های کامپیوتری به طور خودکار تولید می شوند . به علاوه مدل های کامپیوتری مزیت مهمی دارند و آن این که نقاط دید در مدل های کامپیوتری بیشتر و بسیار طبیعی تر از مدل های دستی است . در ضمن در مراحل پایانی می توان مدل های کامپیوتری را راندو کرد .

تمامی ابزار های فناوری اطلاعات که در بالا به آنها اشاره شد به نوعی مشابه روش های دستی فرایند طراحی بوده اند . اما فناوری اطلاعات قابلیت دسترسی به ابزارهای جدید و تکنیک هایی را دارد که می توانند برای استفاده در طراحی مفهومی مفید باشند . مهم ترین این ابزار شامل اتوکد پارامتری۳ و انیمیشن کامپیوتری است . مفهوم اتوکد پارامتری این است که از یک مدل مجرد ساخته شده ، می توان تمام ترسیمات و تصاویر مورد نیاز برای ارائه طرح را ایجاد کرد(محمودی و تقی زاده،ص.(۱۶۳

-۶ فرآیند طراحی بعد از پیدایش کامپیوتر

از حدود سال های ۱۹۷۰به بعددر دفاتر معماری روشی به کار گرفته شد که با این عقیده شکل گرفته بود که کامپیوتر و طراحی الگوریتمی بیش از آنکه یک رقیب یا یک مقلد یا یک جانشین برای طراحان باشد ، نقش یک همکار ، مکمل و تقویت کننده را در فرایند طراحی دارد . در آن سال ها ، ماشین کامپیوتر به عنوان یک کمک و راهنما و وسیله ای برای دستیابی به آمال و آرزوهای معماران ، معرفی می شد . ذکر این نکته هم ضروری است که برای تجزیه و تحلیل فرم های هندسی ، کامپیوتر ها فقط قادر به پذیرفتن و پردازش اطلاعات از نوع عددی هستند . بنابر این اختراع واسطه هایی لازم بود که اطلاعات عددی و هندسی را به یکدیگر تبدیل کنند .

ذخیره کردن یک ساختار هندسی مانند ساختمان در کامپیوتر و انجام آزمایش هایی روی آن ، به طراح این امکان را می دهد که بتواند به کمک کامپیوتر رفتارهای آتی آن ساختار را پیش بینی کند . در این روند کامپیوتر نقش یک شبیه ساز را بازی می کند که برای انجام دادن رویدادهای ساختگی استفاده می شود . تا به حال فضاهای مدل سازی متعددی برای شبیه سازی حالت های طراحی ایجاد شده اند و پیشرفت های زیادی هم در این زمینه حاصل شده است . اساس کار این مدل سازی ها بر این پایه استوار است که حالت های مختلف برای طراحی یک موضوع هندسی و همچنین جابه جایی ها و تبدیل هایی که از یک حالت به حالت های دیگر امکان پذیر است را شبیه سازی کنند . با اینکه فضاهای مدل سازی و شبیه سازی ابزارهای ارزشمندی برای پیش بینی و ارزیابی میزان کارایی یک ساختمان هستند ، ولی نقش آنها به عنوان یک عامل موثر در فرآیند طراحی معماری ، نقشی ضمنی است . نکته دیگر اینکه در فضاهای مدل سازی ، حرکت کردن و تبدیل کردن حالتی از طراحی به حالتی دیگر که مهم ترین قسمت فرآیند شبیه سازی است ، فقط توسط انسان قابل انجام است (شکل .(۲

شکل -۲محیط کار یکی از نرم افزار های آماده که برای شبیه سازی ساختمان می باشد(گلابچی،۱۳۹۰،ص.(۲۱

استفاده از فضاهای مدل سازی لزوما بهتر شدن فرآیند و نتیجه طراحی منجر نمی شود . بیشتر نرم افزار ها و سیستم هایی هم که امروزه در دنیا به کار گرفته می شوند ، به منظور نقشه کشی و طراحی پلان استفاده می شوند که مراحل اساسی و مهمی در فرایند طراحی معماری به شمار نمی روند . در یک طراحی معماری ، کیفیت طراحی در صحیح بودن فرم ها و رابطه بین آنها متجلی می شود . بسیاری از معماران و نظریه پردازان استدلال کرده اند که آنچه یک ساختمان با طراحی خوب را از یک ساختمان با طراحی ضعیف متمایز می کند،روابط و کیفیت فضاها ، ریخت شناسی و فرم های تشکیل دهنده آن است(گلابچی،۱۳۹۰،ص.(۲۱

-۷ معماری پارامتریک

در گذشته امکانات محدود در طراحی و نمونه سازی سبب می شد تا طراح با تکیه بر اندوخته های تجربه و احساس خود ، از میان دریایی از جواب های ممکن ، تعدادبسیار محدودی از پاسخ های نزدیک به نتیجه مطلوب را صید کند. اما با رشد ابزار های پردازش و امکان تسلط طراح بر تمامی مقیاس های طراحی . بازآفرینی روابط بین آن ها سوق می یابد . در چنین شرایطی نقش معمار به تعریف کننده فرایند ها و انتخابگر پاسخ ها تغییر می کند . به بیانی دیگر ، ابزار های پردازشگر طراح را از تولید کننده تک پاسخ ها به خالق سامانه ای متشکل از داده ها و روابط تبدیل می کند که دریایی از پاسخ های مطلوب را در اختیار وی می گذارد. در حالی که تاکنون معماران در طراحی ، محدود به حیطه درک و تحلیل ذهن خود برای خلق پیچیدگی بودند،امروزه تنها نیازمند درک و بیان روابط تولید کننده این گونه سیستم ها هستند . وظیفه بازتولید پیچیدگی ، تهیه مدارک ساخت ، تولید نمونه های مدل و حتی ساخت نهایی را با استفاده از شیوه های پارامتریک و ابزار های وابسته به آن می توان بر عهده سیستم های کامپیوتری نهاد.

-۱-۶ عرصه های کاربرد

هر چند امروزه بیشترین نمونه های طراحی پارامتریک روی خلق فرم های حیرت انگیز متمرکز شده اند اما در کنار آن ها دفاتر معتبر معماری و گروه های پژوهشی روی کاربرد های بسیار گسترده تر این شیوه در معماری سرمایه گذاری کرده اند. در قدم های ابتدایی , ابزارهای پارامتریک برای بهینه سازی رفتار های فیزیکی ابنیه مورد استفاده قرار گرفته اند ، تحلیل فرم های معماری بر اساس متغیر های اقلیمی و بهینه سازی ساختمان بر این اساس را می توان در پروژه های شاخه بلک باکس شرکت اس.ا.ام . مشاهده کرد.یکی از شاخص ترین نمونه های دیده شده کاربرد ابزار های پارامتریک در حیطه کالبدی بنا به طور قطع پروژه مکعب آبی در دهکده بازی المپیک پکن است که ردپای ابزار های پارامتذیک را در تعریف مفاهیم ، طراحی معماری ، طراحی و بهینه سازی سازه و حتی شیوه ساخت آن می توان دید. اما شاید پیچیده ترین کاربرد این شیوه را باید در سازماندهی فضایی معماری جست و جو کرد.

-۸ معماری پارامتریک و گذار از اصول سنتی معماری

پارامتریسیزم به مثابه یک پدیده ی مهم در تاریخ معماری بسیاری از قوانین را برای طراحان اخیر و شاغلان آینده ای که این رشته را دنبال می کنند, تعریف کرده است. یکی از قوی ترین جنبه هایی که در این سبک هندسی برجسته شد.

مسلماً چیزجدیدی درباره ی هندسه و زیبایی شناسی شکل گرفته از برجسته ترین وجوه هر سبک یا زمانی نیست. زبان هر سبک در تاریخ بلند معماری به شکل بصری توسط هندسه یا شکل تعریف شده, فراتر از اصولی که هسته ی سبک را مشخص می کند. در سبک مشخص معماری پارامتریک, هندسه نقش مهمی را بازی می کند. و با این سبک نسبتاً جوان, رشته های از اسطوره ها و مفاهیم غلط بهم پیوسته اند. در اینجا از هندسه های که از فرم های طبیعی و الگوها تقلید می کنند

سواستفاده شده است. و به عنوان فرم معمارانه در یک روش غیر منطقی مفصل دار شدند. هندسه ها توسط شبکه های شش ضلعی منظم ,الگوهای ورنویی – تقسیم فضا به تعدادی مناطق – دو فرم منحنی غیر ضروری, و اشکال غیرمنطقی سه گوش و برخی از هندسه های نمادین مشخص می شوند. و در طراحی های معمارانه ای که امروزه دیده می شود, مشخص می شود.

در دوره های اخیر به دلیل شناختی که انسان ها از الگوهای پایدار پیدا کرده اند و برای همسان سازی طرح های مصنوعی خود با طبیعت برای شکل گیری معماری طبیعی و نیازی که در به کارگیری از این الگو ها احساس می شود ، مباحثی چون اکوتک ، ارگانیک ، پایدار ، بیونیک ایجاد شده است . و نیز معماری پارامتریک که نقش نرم افزارهای کامپیوتری در معماری پارامتریک ،که در وحله اول قرن حاضر مطرح شده است ، اهمیت بسیار دارد . شکل گیری این معماری ، بر اساس نیاز جدی به تکنولوژی های رایانه ای برای خلق فضاهای مورد نظر انسانها و بر خاسته از مکان طراح است . در نشست اول یازدهمین دو سالانه معماری که در سال۲۰۰۸ میلادی در باشگاه دارک ساید ونیز برگزار شد ، پاتریک شوماخر۸، بیانیه (پارامتریسم ، سبکی جدید ) را مطرح کرد . روش پارامتریک سعی می کند که به کمک سیستم ها و روش های ریاضی ، روند پیچیده فکر کردن را که به صورت ناخودآگاه انجام می شود ، خودآگاه نماید . این معماری بیش از آنکه سبکی جدید به دست دهد ، در جهت افزایش کیفیت در طراحی فرم ، بهینه سازی عملکرد و سازه طرح ، برای دستیابی به هندسه و الگوهای مورد نیاز مکان و براساس خواسته های انسانی ، راهکارهای تکنولوژیک پیشنهاد می کند .

-۹ نمونه ای از تجربه گروه مدل سازان ویژه

گروه مدل سازان ویژه ، از سال ۱۹۹۸ در دفتر معماری فاستر تشکیل شد . فلسفه تشکیل این گروه ، انجام مطالعات و تحقیقات بر روی طرح ها و پیش بردن و بهینه کردن کانسپت ها بود . این گروه با بهره گیری از ابزار های دیجیتال ، تا کنون توانسته است پروژه های منحصر به فرد فراوانی را طراحی ، تحلیل و اجرا کند . چنانکه هوگ وایت هد از مدیران این گروه می گوید :”روش های دیجیتال به دلیل ماشینی بودن ، می توانند (در طرحهای مشابه) به کار گرفته شوند . آنها ما را قادر می کنند تا برای پیشبرد عملیات مشابه ،]به راحتی[از محیط های مختلف کامپیوتری استفاده کرده و عملیات مشابهی را در مورد طرح جدید پیاده سازیم“. از دیدگاه نظری ، گروه مدلسازان ویژه ، معتقد است که طرح های پیچیده و فرم های خیره کننده را نیز می توان به وسیله احجام اولیه هندسی تحلیل کرده و از این راه قابلیت اجرای طرح را افزایش داده و هزینه های ناشی از عدم یکریخت و هم اندازه بودن قطعات را کاهش داد . این نوع نگرش در مقایسه با نگرش دفتر فرانک گری که در آن نظم پذیری طرح چندان مورد توجه نیست ، قابل ملاحظه است. به همین دلیل در بیشتر پروژه های بدیع و جذابی که در دفتر فاستر اجرا می شود ، نظم پذیری هندسی و فرایند ساده کردن طرح مشاهده می شود که از آن میان می توان به پروژه هایی چون موزه هوایی آمریکا ، مرکز موسیقی سیج (شکل(۴، تالار شهر لندن (شکل (۵ و … اشاره کرد(گلابچی،۱۳۹۰،ص.(۳۲

-۱۰ نتیجه گیری

معماری پارامتریک ، چنین بستر بکر و گسترده ، عرصه ای وسیع برای تصویر سازی ایده های پیچیده و شخصی معماران فراهم کرد. اما عرض اندام معماران جاه طلب ، تنوع و پیچیدگی طرح ها را به مرز هایی فراتر از حد تصور رسانده است ، به گونه ای که دیگر ابزار های ساخت موجود پاسخگوی اجرای چنین طرح هایی نیست. نتیجه چنین رفتاری ، بالا رفتن سرسام آور هزینه های تمام شده بناست ؛ چرا که ابزار های سنتی همچنان اسکلت اصلی کارگاه های ساخت و ساز معماری را تشکیل می دهند و بر پای کردن چنین ساختمان هایی با ابزار هایی از این دست مستلزم صرف هزینه های گزاف و نیروی کار بسیار ماهر در مقیاس وسیع خواهد بود . در کنار تمامی امکاناتی که شیوه طراحی پارامتریک در اختیار معماران می گذارد ، این نکته را نیز نباید از نظر دور داشت که تا امروز ابزار ها نقش معمار به عنوان خالق و تعریف کننده را نگرفته اند و نمی توان انتظار داشت در آینده نزدیک نیز بتوان چنین نقشی را برای آن ها قائل شد. چرا که خلاقیت ، که صفتی است در انحصار انسان ، هنوز قابل بیان به زبان کامپیوتر نیست و به سختی می توان زمانی را تصور کرد که در آن فضاسازی و حس مکانی که توسط شیو ههای سنتی در طراحی خلق می شوند را بتوان به زبان پارامتر ها ترجمه کرد.

-۱۱ منابع

[۱]	آزادی ور،هوشنگ..۱۳۷۸ بدیهه سازی شیوه بیان هنری در ایران.نشر:موسسه فرهنگی انتشاراتی تبیان.ص۴۰و.۵۲
[۲]	پوپر،ک..۱۳۸۳زندگی سراسر حل مسئله است.ترجمه شهریار خواجیان،تهران،نشر مرکز.
[۳]	سید حسینی،باقر و سید مفیدی شمیرانی،مجید و مدی،حسین..۱۳۸۷آموزش معماری پایدار در ایران، موانع و گرایش
	ها.مجله فناوری و آموزش،سال دوم،جلد ۲،شماره ۳،بهار.
[۴]	حجت،عیسی..۱۳۸۱حرفی از جنس زمان نگاهی نو به شیوه های آموزش معماری در ایران.نشریه هنرهای زیبا،شماره
	۱۲،ص.۵۸-۵۰
[۵]	حجت ،عیسی..۱۳۸۲آموزش معماری و بی ارزشی ارزش ها.نشریه هنرهای زیبا،شماره۱۴،تابستان.
[۶]	سید قدسی فر، هادی و اعتصام،ایرج و حبیب،فرح و پناهی برجای..۱۳۹۱آموزش سنتی معماری در ایران و ارزیابی آن
	از دیدگاه یادگیری مبتنی بر مغز.نشریه مطالعات معماری ایران ،دو فصلنامه معماری ایران،شماره ۱،بهار و
	تابستان.ص.۵۸ -۳۹
[۷]	گلابچی،محمود و اندجی گرمارودی،علی و باستانی،حسینی.“.۱۳۹۰معماری دیجیتال“کاربرد ف ناًری ىای
	CAD/CAM/CAE در معمارینشر. دانشگاهتیران.
مح مٌدی،محمد[۸]		میدی تقیً زاده،کتایٌن..ف ناًری اطالعات ًسیر تحٌل آ مٌزش میندسی معماریکنفرانس.
آ	مٌزش میندسی در ۴۱۴۱،نشریو دانشکده فنی،د ًره.۱۱ص.۴۱۱-۴۵۱
	[۹] Bertol, D. (1997). “Designing digital source.” An Architect Guide to Virtual Reality,
		Hohn Wiley & Sons, PP 95-100.